Στο ατελιέ του ΤΑΜ-ΤΑΜ…

(αναπαράσταση του… εγκλήματος)

Αντίθετα με τους άψογα εξοπλισμένους αμερικανικούς εκδοτικούς οίκους περιοδικών κόμικς (τόσο σε οργάνωση και εγκαταστάσεις, όσο και σε έμψυχο υλικό), η ομάδα του περιοδικού ΤΑΜ-ΤΑΜ ξεκινούσε για «ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ-ΔΥΝΑΤΕΣ ΣΥΓΚΙΝΗΣΕΙΣ (και) ΕΞΩΤΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ» (όπως διαβάζουμε στον πολλά υποσχόμενο τίτλο του περιοδικού), με μόνο εξοπλισμό ένα κοινόχρηστο τραπέζι σχεδιαστηρίου, (+3 πένες κοντυλοφόρου, ένα μελανοδοχείο κι ένα ξύλινο κοντυλοφόρο).

Ο Θέμος Ανδρεόπουλος και οι σκιτσογράφοι συνεργάτες του: Στέφανος Αποστόλου, Βύρων Απτόσογλου και Ζωή Σκαδαρέση, στήνουν πάνω σ' αυτό το τραπέζι την πρώτη –και τελευταία- στα ελληνικά χρονικά φάμπρικα παραγωγής κόμικς, κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες που θα μπορούσαν να υπάρξουν για μια τέτοια δουλειά (σε ότι αφορά το σχεδιασμό και την παραγωγή τους, τουλάχιστον).

Η χρήση των φιλμ, στα χρόνια του ΄50, ήταν άγνωστη στην Ελλάδα.

Έτσι, υποχρεώνονταν να δουλεύουν τις μακέτες τους σε φυσικό μέγεθος (αντί της κλίμακας σχεδιασμού 3:1) και μάλιστα πάνω σε διαφανές αρχιτεκτονικό χαρτί, ώστε να μπορούν να τις χρησιμοποιούν, στη συνέχεια, στη θέση των φιλμς!

Οι συνθήκες μιας τέτοιας σχεδίασης είναι εξοντωτικές.

Το μυτερό πενάκι του κοντυλοφόρου (δεν είχαν εισαχθεί ακόμα τα «ραπιντογκράφ») έξυνε και συχνά τρύπαγε το ευαίσθητο αρχιτεκτονικό χαρτί, ορισμένες φορές μάλιστα άδειαζε το μελάνι του κηλιδώνοντας ανεπανόρθωτα τη μακέτα.

Η παραμικρή σχεδιαστική ατέλεια εδώ φάνταζε κατά πολύ μεγαλύτερη - όταν οι Αμερικανοί σχεδιαστές ενός Captain America (Jack Kirby), του Spirit (Will Eisner) και οι Ευρωπαίοι ομόλογοι τους Herge (Τεν Τεν) και Hugo Pratt μπορούσαν να δουλεύουν τα καρέ τους σε μεγάλες επιφάνειες –που εν συνεχεία έφερναν (με φωτογραφικό τρόπο) στις διαστάσεις της σελίδας του περιοδικού- κερδίζοντας έτσι όλα τα πλεονεκτήματα της άνετης σχεδιαστικής χειρονομίας και της φωτογραφικής σμίκρυνσης που «διόρθωνε» και «κολάκευε» τα τυχόν λάθη τους.

Ο καταμερισμός εργασίας ήταν σωστός και πρέπον: ο καθένας τους έπρεπε να σκιτσογραφίσει 94 εικόνες, ένα τεύχος το μήνα. Τέσσερις σκιτσογράφοι, τέσσερα τεύχη το μήνα, ένα ΤΑΜ-ΤΑΜ την εβδομάδα.

Mε όλο τον βαλκάνιο ερασιτεχνισμό, το αξιοθαύμαστο αυτό επιτελείο του ΤΑΜ-ΤΑΜ κατάφερε, όχι μόνο μα πετύχει ένα τέλειο σύστημα κατανομής «εξωτικών περιπετειών» και να γίνει κάτω από την μπαγκέτα του δάσκαλου Θέμου Ανδρεόπουλου ένα αρμονικότατο πολυφωνικό σύνολο, αλλά και να δημιουργήσει –υπό του μηδενός- όλες τις αναγκαίες συνθήκες παραγωγής ενός… αμερικάνικων προδιαγραφών ελληνικού pulp.

Καταλυτική, ασφαλώς, και η συμμετοχή της ποιήτριας Σοφίας-Μαυροειδή Παπαδάκη, που έγραφε τα σενάρια, τα κείμενα του ΤΑΜ-ΤΑΜ. 

Η συνεργασία της με τον Θέμο Ανδρεόπουλο στο ΤΑΜ-ΤΑΜ έφερε τη γλώσσα της λογοτεχνίας στο χαρτί του λαϊκού αναγνώσματος. Οι διάλογοί της έχουν θεατρικότητα, τα αφηγηματικά της σχόλια διαθέτουν ρυθμό και μουσικότητα — λες και γράφει για σκηνή ή ραδιόφωνο. Δεν ακολουθεί τους αμερικανικούς κανόνες του κόμικς· γράφει με ποιητική “αναπνοή”, όχι με «μπαλόνια δράσης».

Δίπλα από το μοναδικό σχεδιαστήριο υπήρχαν ράφια κατάμεστα από κίτρινους φακέλους

Και μάλιστα ταξινομημένους κατά θέματα. Ένα πρωτόγονο αρχείο εικόνων και κινήσεων! Φυλλομετρώντας το μπορούσες να βρεις, μεταξύ των άλλων, από άλογα του Ίντγουιρντ Μάιμπριτς μέχρι κινηματογραφικές φωτογραφίες όλων των ειδών και στούντιο.

Κάθε τεύχος του περιοδικού ΤΑΜ-ΤΑΜ ήταν μια «ΑΥΤΕΛΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ» διάρκειας 94 εικόνων (που σαν διάρκεια κινηματογραφικής προβολής ισοδυναμούν με κάτι παραπάνω από 3 δευτερόλεπτα).

Μ΄αυτές τις 94 όλες κι όλες μαυρόασπρες εικόνες του («μουτζούρες» όπως τις χαρακτηρίζει χρόνια μετά ο Ανδρεόπουλος), το ΤΑΜ-ΤΑΜ κατάφερε να κάνει τις σελίδες του ένα είδος φορητού κινηματογράφου.

Αυτός ήταν, πάνω κάτω, ο χάρτινος κινηματογράφος της οδού Φιλελλήνων 1. 

Αυτά! Και εις άλλα με υγείαν!