(4ο και τελευταίο μέρος)
Και πέρασε καιρός από τότε στο τυπογραφείο του Μακέδου. Πολύς καιρός!
Τριάντα ένα χρόνια και κάτι μήνες.
Μια ζωή!
Διανύαμε το σωτήριο έτος 2009 όταν ο Αντώνης Νικολόπουλος (Soloup) μου ζητάει μια συνέντευξη για την ΓΑΛΕΡΑ.
Ήταν του γούστου μου και το περιοδικό και ο τρόπος του Αντώνη, δέχτηκα ευχαρίστως.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε σε 4 σελίδες του τεύχους 49, τον Νοέμβριο του 2009.
Ανάμεσα στ΄άλλα μιλήσαμε και για το βιβλίο-φάντασμα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ / ΑΠΟ ΤΑ "ΚΟΜΙΚΣ" ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ (ΚΙ ΕΝΤΕΥΘΕΝ).
Αντιγράφω κατά λέξη ότι ειπώθηκε σχετικά με το θέμα αυτό του ζηλωτή καθηγητή Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο, ό,τι αφορούσε το... αείμνηστο βιβλιαράκι μου:
-[...] Στο δεύτερο και ειδικότερα στο τρίτο τεύχος του "Μαμούθ" τον Φεβρουάριο του 1981 υπάρχει μια προαναγγελία για ένα βιβλίο σου για τα ελληνικά κόμικς. Διαβάζουμε ότι ο τίτλος του ήταν "Από τα Comics της Φαιστού στον Καραγκιόζη του Σπαθάρη κι εντεύθεν". Μάλιστα αναφέρεται πως "η έκδοσή του είναι πολυτελής, σε χαρτί Velvet 120 γραμμαρίων, τετράχρωμο, θα έχει πάνω από 600 σελίδες και σκληρό εξώφυλλο με κουβερτούρα...". Μιλάμε για μια προαναγγελία σε στάδιο τυπογραφείου. Που πήγε αυτό το βιβλίο;
-Πήγε κι έγινε χαρτοπολτός, χάθηκε στα καζάνια της ανακύκλωσης χαρτιού! Σχεδόν όλες οι τυπωμένες 1.280.000 σελίδες του (από τα 2.000 αντίτυπα που τυπώθηκαν) χλωριώθηκαν και σβήστηκαν για να ξαναγίνουν χαρτί, χωρίς κανείς να προλάβει να τις διαβάσει, να τους ρίξει έστω μια ματιά. Το βιβλίο μου "Από τα Comics της Φαιστού στον Καραγκιόζη του Σπαθάρη κι εντεύθεν" ήταν μια απίστευτα πανάκριβη έκδοση για την εποχή (640 σελίδες τετραχρωμίας, με σκληρό εξώφυλλο και κουβερτούρα) που έμελλε να απαγορευθεί εν πλήρει δημοκρατία, στο φόρτε της Μεταπολίτευσης...
-Για την ελληνική σχετική βιβλιογραφία, αυτή η έκδοση κι εκείνα τα χρόνια μου ακούγεται σαν Τιτανικός που βυθίστηκε... από το ναυπηγείο! Τι ήταν αυτό που πιστεύεις ότι ενόχλησε τόσο πολύ ώστε να φθάσουμε σε αυτή την πρωτοφανή λογοκρισία;
-Ενόχλησε κάποιους, τους πάτησε τον... πονεμένο κάλο για την ακρίβεια, το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου μου (με τίτλο "Τα βυζαντινά κόμικς", όπου ισχυριζόμουν (με οπτικά και ιστορικά ντοκουμέντα) πως τα αγιογραφικά εορτολόγια (που με 6-10 εικόνες αφηγούνται συνοπτικά τον βίο κάποιου αγίου) ήσαν προδρομικά των ιστοριών κόμικς. Αλλά αυτό που κυρίως εξαγρίωσε τους... υπέρμαχους της Ορθοδοξίας (πρωτίστως έναν μαλάκα θεολόγο καθηγητή σε κάποιο Πανεπιστήμιο) ήταν ο ισχυρισμός μου πως τα μπαλούνς (τα "μπαλονάκια") των κόμικς πρωτοεμφανίστηκαν σε ομαδικές... ομιλούσες αγιογραφίες. Στην προσπάθειά του ο ανώνυμος αγιογράφος να αποδώσει τα "σοφά λόγια" στον σωστό άγιο (σ΄αυτόν που τα είπε, δηλαδή,) έθεσε σε περίγραμμα τη σχετική ατάκα του και (καλού κακού) την ένωσε με το στόμα του αγίου, τραβώντας μια (ευθεία ή καμπύλη) γραμμή (με τη λογική, τουτέστιν, που ομιλεί σήμερα ένας ήρωας κόμικς με κάποιον δίπλα του). Εν ολίγοις, είπα (και χωρίς πρόθεση να θίξω κανέναν) την... προφανή αλήθεια. Κάποιοι, όμως, "αγανακτισμένοι χριστιανοί" έστειλαν επιστολές στις εφημερίδες, απείλησαν ανοιχτά αυτούς που μπορούσαν να βλάψουν (οικονομικά κυρίως*) κι έκαναν ό,τι άλλο περνούσε από το χέρι τους, προκειμένου να πιέσουν τον εκδότη μου να ακυρώσει την έκδοση του βιβλίου μου.
-... Και τι απέγινε;
-Τελικά τα κατάφεραν. Δεν κυκλοφόρησε ποτέ στα βιβλιοπωλεία. Εξασφαλίζοντάς μου (άθελά τους ασφαλώς) δύο υπέροχα κι ανέμελα χρόνια (όσο δηλαδή διήρκεσε το σχετικό αλισβερίσι με τον περί ου ο λόγος εκδοτικό οίκο, ο οποίος και μου πλήρωσε σε μηνιαίες δόσεις ένα υπέρογκο για την εποχή ποσό προκειμένου να δεχτώ να μην κυκλοφορήσει το βιβλίο μου). Εν ολίγοις το βιβλίο μου ατύχησε, αλλά ευτύχησε (από οικονομικής τουλάχιστον άποψης) ο συγγραφέας του κεφαλαίου "Τα βυζαντινά κόμικς", μιας και έκανε τις πιο όμορφες και μακροχρόνιες διακοπές της ζωής του, χάρη στους βυζαντινισμούς κάποιων θρησκόληπτων ηλιθίων.
-Να υποθέσω πως τα κείμενά σου όπως το"Από τα Comics της Φαιστού..." ("Ταχυδρόμος"#1270, 31/8/1978), το "Περί κόμικς και άλλων δεινών" (από το "Διαβάζω" #15, Δεκέμβριος 1978), αλλά και τα κείμενά σου στην "Κολούμπρα" για τον "Πίπη τον Πάπια", τον "Τάκη τον Κουκουέ" ή τα "Πανάγια κόμικς" σχετίζονται με εκείνη την έρευνα;
-Ναι! Τα προδημοσιεύματα αυτά ήσαν αποσπάσματα από την ύλη του βιβλίου μου. Και τα μόνα που εντέλει διασώθηκαν**, που δεν τα... κατάπιε η μαύρη τρύπα της Ορθοδοξίας! [...]
Αυτά είχα να σας πω.
Κι έτερον ουδέν!
Τέλος και στο Δαίμονα του Τυπογραφείου Δόξα!
Αμήν!
THE END!
*Οι εκδόσεις Γρηγόρη ναι μεν είχαν τον ΚΥΡ και τον Φρέντι Γερμανό για... βαρύ πυροβολικό τους, αλλά η ναυαρχίδα τους ήταν τα Πανεπιστημιακά βιβλία τους για τους φοιτητές της Θεολογίας. Σε μια επιστολή του, σε "πατριωτική" ημερήσια εφημερίδα των Αθηνών, έξαλλος ένας καθηγητής Θεολογίας, εκφράζεται με τα χειρότερα λόγια για το βιβλίο μου ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ / ΑΠΟ ΤΑ "ΚΟΜΙΚΣ" ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ (ΚΙ ΕΝΤΕΥΘΕΝ) και με απαξιώνει παντείω τρόπω, ενώ απειλεί εμμέσως (πλην σαφώς) τις εκδόσεις Γρηγόρη πως... υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια.
**Μαζί με κάποιες ηλιοτυπίες που δεν σβήστηκαν στους τόσους χιλιάδες ήλιους που μεσολάβησαν από τότε.
Παραδόξως, ένας μοναχός αγιογράφος, από το Άγιον Όρος, πήρε το μέρος μου. Ήταν ο Ιωάννης Βράνος, μετέπειτα σημαίνουσα προσωπικότητα στην Αθωνιάδα Σχολή, εν καιρώ θα σας μιλήσω για τα πανέμορφα κόμικς αλά Κόντογλου που σκάρωσε. Του είχα αφιερώσει κάμποσες σελίδες στο ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ / ΑΠΟ ΤΑ "ΚΟΜΙΚΣ" ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ (ΚΙ ΕΝΤΕΥΘΕΝ).
Μια σελίδα (και κάτι) από το graphic novel του μοναχού Ιωάννου Βράνου από το βιβλίο φάντασμα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ / ΑΠΟ ΤΑ "ΚΟΜΙΚΣ" ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ (ΚΙ ΕΝΤΕΥΘΕΝ).
Τη μεγάλη ζημιά φαίνεται να την έκανε ένα τρισέλιδο άρθρο μου, στην ΚΟΛΟΥΜΠΡΑ (#7, Νοέμβριος 1978) με τίτλο ΤΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΟΜΙΚΣ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΛΑΤΗ. Από δω φαίνεται πως ξεκίνησαν όλα...
Σ΄αυτό το τρισέλιδο άρθρο συνυπήρχαν μια εικόνα του Αγίου Νικολάου (12ου αιώνα) πλαισιωμένη με το βιογραφικό του "κόμικς", η AΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ SEVER από ένα χειρόγραφο του 1200, ένα άλλο εξίσου μεσαιωνικό κόμικς (όπου οι άγιοι συνομιλούν με μπαλούνς κανονικότατα) ονόματι KARLRUBE, ο βίος του Αγίου Αντωνίου του Ιωάννου Βράνου, ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ του Ιωάννου Μόσκου (1705), τα εικονογραφημένα κόμικς σχόλια μιας ηγουμένης που έζησε σε χρόνια πολύ πίσω από μας.
Σε άλλη προδημοσίευση από τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ / ΑΠΟ ΤΑ "ΚΟΜΙΚΣ" ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ (ΚΙ ΕΝΤΕΥΘΕΝ), στην ΚΟΛΟΥΜΠΡΑ και πάλι, εμφάνισα ένα από τα πρώτα "μπαλούνς" στην ελληνική βιβλιογραφία.
Έτεκα, προφανώς, χριστιανούτσι ανομίαν με τη δημοσίευση αυτής της τόσο κόμικς εικονογράφησης. Και βρήκα κακό μπελά, βέβαια, από τους οργίλους θεολόγους. Είναι (η εικόνα αυτή) απόσπασμα από την ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΕΤΕΡΟΦΘΆΛΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ ΕΞ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ, που κυκλοφόρησε, στα 1793, με έξοδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Η εξοφλητική απόδειξη των 600.000 δραχμών της αποζημίωσής μου. Σε μια εποχή που ο μισθός ήταν στις 10.000 δραχμές και έπρεπε να σκάσεις μετρητά 227.000 χιλιάδες δραχμές για να κάνεις δικό σου ένα Fiat 127 (κάτι ανάλογο σε κόστος με το σημερινό Toyota Yaris). Ήμουν (προς στιγμήν) κάτι σαν πλούσιος. Χάρις στο... Βυζάντιο! Χα!
Η αποζημίωση των 600.000 δρχ. δεν δόθηκε, φυσικά, με το... καλημέρα. Κόντρα στις παραινέσεις όλων, έκανα αγωγή στις εκδόσεις Γρηγόρη, μου έκαναν ανταγωγή, ήρθαμε σε... συμβιβασμό. Καθοριστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις έπαιξε η ακτιβίστρια δικηγόρος (και πολύτιμη φίλη μου) Κατερίνα Ιατροπούλου. Και, οπωσδήποτε, το ότι κανένας εκδότης, μεσούσης της μεταπολίτευσης, δεν θα ήθελε το όνομά του να εμπλακεί σε αυτό που είχε ως ολυμπιακό άθλημα η χούντα του Παπαδόπουλου (τη λογοκρισία).
Τρεις μικρογραφίες, από την Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Ιεροσολύμων. Απεικονίζουν την καταστροφή της φυλής Βενιαμίν, όπως την διηγείται ο Ιωάννης Ευβοίας στο κείμενο που είναι γραμμένο ακριβώς δίπλα τους (Κώδιξ Τάφου 14, q.III, 11ος αιώνας). Ένα από τα θέματα από τα "Βυζαντινά κόμικς" που "έκαψαν" το βιβλίο μου ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ / ΑΠΟ ΤΑ "ΚΟΜΙΚΣ" ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ (ΚΙ ΕΝΤΕΥΘΕΝ).
Και το 4σέλιδο με τη συνέντευξη μου στον Soloup. Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΓΑΛΕΡΑ #49, τον Νοέμβριο του 2009.