Από τα άζυμα ψωμάκια της σωτηρίας στα take away του σήμερα

Ένας Μυστικός Δείπνος που έγινε viral στο φινάλε. Βούκινο με τα όλα του! Και ποιος δεν ξέρει γι’ αυτόν;
Ακόμα και οι πέτρες!

Δώδεκα άντρες και ένας Μεσσίας.
Καμία γυναίκα.

Για την ακρίβεια: έντεκα άντρες, ένας Μεσσίας κι ένας ενδιάμεσος, με κάπως... ρευστό φύλο (gender fluidity), που μοιάζει σαν νεαρή Ιταλίδα της Αναγέννησης — μα στην πραγματικότητα είναι ο Ιωάννης, ο αγαπημένος μαθητής του Ιησού.

Η αλήθεια είναι πως κανείς δεν γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα τι περιείχε το μενού εκείνης της νύχτας. Ασφαλώς όχι μπριζόλες Olive A5 Wagyu (660 δολάρια το κιλό). Ας τις αποκλείσουμε! Όπως και το χαβιάρι! Και τον μουσακά και το κοτόπουλο με μπάμιες!

Οι Ευαγγελιστές μιλούν μόνο για ψωμί και κρασί — σύμβολα, όχι συνταγές.
Ωστόσο, οι ερευνητές της Βιβλικής διατροφής έχουν επιχειρήσει πολλάκις να αναπλάσουν το τραπέζωμα του Ιησού εκείνο το μυστικό βράδυ: άζυμα*, πικρά χόρτα, ρεβίθια, ίσως λίγο ψητό ψάρι, σταφίδες και χουρμάδες.

Κι έρχεται μετά ο συχωρεμένος ο Ντα Βίντσι και ζωγραφίζει αυτό το Δείπνο, στην τραπεζαρία του μοναστηριού Σάντα Μαρία ντέλλε Γκράτσιε, που περισσότερο θυμίζει δεξίωση του Δούκα του Μιλάνου παρά σύναξη φτωχών ψαράδων της Ναζαρέτ. Αλλά, η αλήθεια είναι, πως κανείς δεν ενοχλήθηκε από τον περίγυρό του. No problem.

Ο Λεονάρντο, είναι προφανές, όταν σκηνοθέτησε το δικό του Μυστικό Δείπνο, δεν νοιάστηκε καθόλου για την ιστορική ακρίβεια, μα πρόσθεσε τη δική του γαστρονομική πινελιά: αφράτα ψωμάκια (αντί για άζυμα), κρασί, ψάρια στη σχάρα (πιθανώς χέλια ή γατόψαρα του Άρνο, αγαπημένα του Μιλάνου), πορτοκάλια ή ροδάκινα – σύμβολα γονιμότητας και ευημερίας, στα τότε χρόνια.
Κρυστάλλινα ποτήρια, λευκό τραπεζομάντιλο, καθαρό σαν σεντόνι.
Ο Λεονάρντο “ιταλοποίησε” το μενού, μεταφέροντας τη Βιβλική σκηνή στο τραπέζι μιας αναγεννησιακής Λομβαρδίας.

Πέντε-έξι αιώνες και κάτι μήνες αργότερα, το ίδιο στενόμακρο τραπέζι φιγουράρει στα πιο απίθανα σκίτσα των γελοιογράφων, με μια θεματολογία πολύ πέραν της... θείας συγκίνησης: Βλέπουμε ένα Χριστό που παραγγέλνει πίτσες, θείους Αποστόλους να κρατούν κουτάκια Coca-Cola και να ρεύονται αναλόγως, ενώ τα κολονάτα ποτήρια του Λεονάρντο έχουν γίνει πλαστικά ποτηράκια με βιοδιασπόμενο καλαμάκι.

Με αυτή τη νέα ματιά του Δείπνου, ο Αργύρης Μαυρέας λανσάρει ένα Ιησού Χριστό γεροφρικιό, πότη και μανιώδη καπνιστή (το τσιγάρο σιγοκαίει στο τασάκι μπροστά του), εμπλουτίζοντας το μενού με ψητά κοτόπουλα και γουρουνοκεφαλές, ροφούς, αστακούς, κοκορέτσια, γαρδούμπες, κρίκελ με μπύρα και κολονάτα ποτηράκια με λικέρ τριαντάφυλλο, ενώ ο Ολλανδός πολιτικός γελοιογράφος Τζος Κολινιόν ζωγραφίζει τους μαθητές να ψάχνουν στο κινητό τους το μενού της πίτσας Hat, ο δε Στηβ Μπελ (με τον βρετανικό του κυνισμό) βάζει μέθυσους υπουργούς στη θέση των Αποστόλων και ο Στάνλεϊ Σπένσερ φέρνει τα πάνω κάτω, το τραπέζι του Μυστικού Δείπνου αλλάζει σχήμα (και γίνεται σαν κεφαλαίο "Π"), οι απόστολοι αυξάνονται κατά δυο, το μενού περιορίζεται σε μικρά μπολάκια με ξηροκάρπια, και όλη η "ιερή παρέα" κάνει πατουσούλες (!).

Πολύς κόσμος, πολλοί γελοιογράφοι στην παρέα με τις παρωδίες του Δείπνου. 

Ακόμη και οι Simpsons έχουν κάνει την «κίτρινη» εκδοχή τους: ο Μυστικός Δείπνος μετακομίζει στην άθλια μπυραρία-στέκι του Όμηρου, ο ίδιος παίρνει τη θέση του Ιησού, οι βρομύλοι, φίλοι του τη θέση των Αποστόλων, κι όλοι μαζί ρεύονται ασύστολα σαν σε χορωδία. 

Τη... χαριστική βολή τη δίνει ο Ιαπωνέζος Shusaku Takaoka με το Pest Control του, ο οποίος αντικαθιστά τον Χριστό και τους αποστόλους με δύο εργάτες απολύμανσης, ντυμένους με στολές προστασίας: Το ιερό τραπέζι έχει μείνει άδειο, ενώ οι ψεκασμοί παίρνουν τη θέση της ευλογίας. Είναι μια εύστοχη αλληγορία της εποχής της πανδημίας — όπου ο φόβος της μετάδοσης εκτόπισε το μυστήριο της κοινωνίας και το «λάβετε φάγετε» μετατράπηκε σε «παρακαλώ κρατήστε αποστάσεις». 

Γιατί επιμένουν οι σκιτσογράφοι σ’ αυτή τη θεματολογία;
Επειδή το μοτίβο είναι παγκόσμια αναγνωρίσιμο: με ένα βλέμμα καταλαβαίνεις τη σκηνή, και με το δεύτερο γελάς με την αναστροφή της.
Η ιερότητα δίνει μπόι στο αστείο· η καθημερινότητα του τραβάει το χαλί — κι εκεί, τσουπ, γεννιέται η σάτιρα.
Ο Μυστικός Δείπνος γίνεται έτσι ένα διαχρονικό τραπέζι όπου καθόμαστε όλοι: άλλοι για να μεταλάβουν, άλλοι για να σχολιάσουν, κι εμείς οι υπόλοιποι για να κλέψουμε λίγο ψωμί, μια μπουκιά από το γέλιο.

Επιμύθιο: Πίσω απ’ όλα αυτά τα σκίτσα κρύβεται μια σοβαρή αλήθεια με γελαστή όψη: όσο αλλάζουν οι αιώνες, το τραπέζι του Δείπνου αλλάζει κι εκείνο σύμφωνα με τα εκάστοτε γούστα μας.
Από τη μεταφυσική της σωτηρίας περνάμε στην καθημερινή “σωτηρία” της διανομής κατ΄οίκον (delivery).
Κι αν κάποτε το κρασί συμβόλιζε το αίμα του Θεανθρώπου, σήμερα το υποκαθιστά ένα μπουκάλι delivery με ετικέτα: Cabernet του Ιούδα.

Κάπως έτσι!

*Άζυμα: ψωμιά χωρίς προζύμι, φτιαγμένα μόνο από αλεύρι και νερό, σύμβολο της κωλοπιλάλας  (βιασύνης) των Ισραηλιτών να φύγουν από την Αίγυπτο και της ταπεινότητας απέναντι στον Θεό. Στο εβραϊκό Πάσχα αντικαθιστούν κάθε φουσκωμένο ψωμί. Σύμφωνα με τη γιαγιά Πλατή, τα άζυμα μπορούν να θεωρηθούν το πρώτο “fast food” της ανθρωπότητας — παραγγέλθηκαν, ψήθηκαν και καταναλώθηκαν εν ριπή οφθαλμού.