Η σινιόρα Elettra Stamboulis... 

... η μικρή Ιερουσαλήμ, η ΜΑΝΙΝΑ, ο Πειραιάς, η"ανούσια γενικότητα" και όλα τα άλλα!

Γεννήθηκε στη Μπολόνια, από γονείς πολιτικούς εμιγκρέδες. 

Σπούδασε Κλασσική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, ενώ έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στον τομέα Διεύθυνση και Μάνατζμεντ σε μορφωτικά συστήματα και οργάνωση σχολείων σε πολυπολιτισμικά πλαίσια.

Είναι διευθύντρια του Μουσικού και Καλλιτεχνικού Λυκείου στο Φορλί. 

Είναι αυτή που έγραψε το σενάριο στο κόμικς ZODIAC του πολυδιάσημου Κινέζου ακτιβιστή αρτίστα Άι Γουέι-Γουέι, αλλά  και στην "ταπεινή" ΜΙΚΡΗ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ.

Στον κόσμο των κόμικς μυήθηκε μέσα από τις σελίδες του ιταλικού ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ (TOPOLINO), αλλά η ΜΑΝΙΝΑ και η ΚΑΤΕΡΙΝΑ του Ανεμοδορά έκλεψαν το νου και την καρδιά της. Η ΜΑΦΑΛΝΤΑ την πολιτικοποίησε. Το L' APPRODO του Shaun Tan την απογείωσε.

Οργανώνει πολιτισμικές εκθέσεις άμοιρων λαών και εκθεμάτων, επιμελείται τα του πολιτισμικού μας μνημονικού θα μπορούσαμε να πούμε. Στήνει μικρά οδοφράγματα μνήμης.

Πρόσφατα επιμελήθηκε το all Eyes on Palestine, μια Έκθεση 20 Παλαιστινίων Καλλιτεχνών (ανάμεσά τους και η σκιτσογράφος Μαχάσεν Αλ Χατίμπ, η οποία σκοτώθηκε στη Γάζα, στις 18 Οκτωβρίου 2024).  

Ο λόγος για την Ηλέκτρα Σταμπουλή. 

Την σινιόρα Elettra Stamboulis από τον... Πειραιά.

Χα!

13 + μια ερωτήσεις για τη σινιόρα Elettra Stamboulis

1. Ζεις στη Ραβέννα, δραστηριοποιείσαι ως διευθύντρια σε ένα μουσικό σχολείο, επιμελείσαι εκθέσεις σε όλη την Ευρώπη και γράφεις βιβλία που ταξιδεύουν.
   Πού αισθάνεσαι — πραγματικά — ότι βρίσκεσαι το «σπίτι» σου;

Πιστεύω ότι η τέχνη είναι το "σπίτι" μου. Αλλά και η παιδαγωγική είναι μια μορφή τέχνης, ίσως η πιο σύνθετη, γιατί καθορίζει τα πεπρωμένα των ανθρώπων άμεσα. Κι αυτή είναι "σπίτι" μου. Από την άλλη, το να δουλεύω με καλλιτέχνες της διασποράς, σε εξορία, που ζουν δύσκολες καταστάσεις προσωπικές αλλά και πολιτικές, οι οποίες συχνά δεν προβλέπουν ένα διαβατήριο που να επιτρέπει τη διέλευση ενός συνόρου εύκολα, σημαίνει να ξέρω ότι αυτό που κάνω επηρεάζει τις ζωές τους. Έίναι το πιθανό σπίτι τους. Έτσι, θα έλεγα ότι για μένα υπάρχει "σπίτι" σε ό,τι κάνω. Και ξέρεις ποιο είναι το κρυφό μου πάθος; Ακριβώς τα σπίτια… αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.

2. Το ελληνικό σου DNA πώς προέκυψε;
   Από έναν Πειραιώτη παππού; Γιαγιά που... έκοψε δρόμο και βρέθηκε Γαλλία;

Γεννήθηκα στη Μπολόνια, την τελευταία μέρα της δεκαετίας του '60. Οι γονείς μου ήταν πολιτικοί εξόριστοι. Γνώρισαν ο ένας τον άλλον στην Ιταλία το '67. Δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στην Έλλάδα μέχρι και το 1974, κι έτσι εγώ ήμουν η πρέσβειρα που, χάρη σε ένα θείο καπετάνιο του Εμπορικού ναυτικού, μπορούσε να ταξιδεύει για να ενώνει τις δύο οικογένειες, μία από τη Θεσσαλονίκη (του πατέρα μου) και μία από τον Πειραιά (της μητέρας μου). Πολύ διαφορετικές στην κοινωνική προέλευση, ήταν ενωμένες από την «πίστη» στην αριστερά.

3. -Μετά το τέλος της δικτατορίας μετακομίσατε Ελλάδα;

 -  Αυτό ήταν το σχέδιο, αλλά λόγω μια οικογενειακής τραγωδίας χάλασε. Εγώ, όμως, είχα επισκεφθεί την ιταλική σχολή της Αθήνας, όπου το Σεπτέμβριο θα άρχιζα σχολείο, αλλά τα πράγματα πήραν άλλη τροπή και παραμείναμε στη Ραβένα...

4. Ήσουν λοιπόν μια μικρή Ιταλίδα από γονείς Έλληνες πολιτικούς εμιγκρέδες...

Όχι ακριβώς! Έγινα Ιταλίδα στα 19 μου, γιατί στην Ιταλία ακόμα και σήμερα ισχύει το δίκαιο του αίματος και όχι του εδάφους. Για πολύ καιρό προτιμούσα το ελληνικό διαβατήριο, μέχρι που έκλεισε το προξενείο στη Βενετία. Έμαθα ιταλικά στο σχολείο και στο σπίτι μίλαγα πάντα ελληνικά, αν και δεν πήγα ποτέ σε ελληνικό σχολείο.

5. Πότε μπήκαν τα κόμικς στη ζωή σου? Τι διάβαζες μικρή? Πώς ήταν η πρώτη σου εμπειρία με αυτό το μέσο?

  Έυχαριστώ για αυτή την ερώτηση! Τα κόμικς μπήκαν στη ζωή μου τα καλοκαίρια μου στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο ερχόμουν, για τουλάχιστον δύο μήνες, συνήθως τρεις, στον Πειραιά. Ήμουν πολύ λάτρης της ανάγνωσης, είμαι ακόμα, αλλά ως παιδί ήμουν πραγματικά ακούραστη. Και διάβαζα τον ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ στην Ιταλία από τα 6 μου χρόνια. Στον Πειραιά, η γιαγιά μου μού αγόραζε τη ΜΑΝΙΝΑ και μετά την ΚΑΤΕΡΙΝΑ. Αυτή ήταν η πραγματική εξάρτηση… Όλο τον χειμώνα η γιαγιά αγόραζε,κάθε εβδομάδα τα δύο αυτά περιοδικά, και όταν έφτανα τον Ιούνιο κλεινόμουν για μερικές μέρες στο υπόγειο και τα διάβαζα με τις ώρες, σαν μαγεμένη. Όταν διάβαζα και το τελευταίο τεύχος έβγαινα στο δρόμο να παίξω με τα άλλα παιδιά, αλλά είχα και την αγωνία για το πότε θα κυκλοφορήσει το νέο τεύχος της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ. Έτσι έμαθα να διαβάζω ελληνικά, μου έμαθε ο αδερφός της γιαγιάς μου σε λιγότερο από μία ώρα και έτσι έγινα εξαρτημένη από τα κόμικς. Μετά έπεσα με τα μούτρα στη ΜΑΦΑΛΝΤΑ, που η μητέρα μου χρησιμοποιούσε ως έμμεση παιδαγωγική και την οποία χρησιμοποίησα κι εγώ με την κόρη μου. Όλα τα  strip της ΜΑΦΑΛΝΤΑ, φυσικά.

6. Αν τα κόμικς ήταν χώρα, θα είχαν σημαία.
   Ποιο σύμβολο θα ήθελες να υπάρχει επάνω της;

Δεν πιστεύω στις σημαίες, πιστεύω ότι πίσω από κάθε σημαία  κρύβεται πάντα ένας κίνδυνος. Έίναι ένα στρατιωτικό σύμβολο, γεννιέται ως λάβαρο των στρατών. Προτιμώ να πιστεύω ότι το κόμικ είναι εκείνο το έθνος που είδε ο Γκαγκάριν όταν πήγε σε τροχιά και είπε: «Από εδώ πάνω, η Γη είναι πανέμορφη, χωρίς σύνορα ούτε μεθόρια».

7. Έχεις επιμεληθεί εκθέσεις καλλιτεχνών «στο κόκκινο» — πολιτικά, κοινωνικά, ψυχικά.
   Πώς τους εντοπίζεις ή πώς σε βρίσκουν; Υπάρχει ένας άτυπος, παγκόσμιος «χάρτης αντίστασης»; Κάποιο δίκτυο;

Έίναι δύσκολο να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, γιατί κάθε έκθεση γεννιέται από μια τυχαία συνάντηση με το έργο ενός δημιουργού. Δεν κάνω εκθέσεις κατά παραγγελία,δηλαδή έχω κάνει μερικές για το χάρη του άθλιου χρήματος, αλλά δεν είναι αυτές για τις οποίες θα ήθελα να αναφερθώ. Υπάρχει σίγουρα ένα ανεπίσημο δίκτυο καλλιτεχνών που «μυρίζονται» ο ένας τον άλλον στον κόσμο, που αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον σε χώρους που μοιάζουν και που δραστηριοποιούνται με παρόμοιους τρόπους. Αλλά πραγματικά, αν σκεφτώ πώς ξεκίνησαν όλα, ειδικά στο κόμικ, συνδέεται με το όραμά μου ως μαχόμενη κριτικός, που κοιτάζει το παρόν και το ερευνά μέσα από τα μάτια των καλλιτεχνών που μας επιτρέπουν όχι να αλλάξουμε την πραγματικότητα, αλλά να της δώσουμε νόημα.

8. Υπάρχουν κύκλοι που δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι τις δραστηριότητές σου και... κινούν γη και ουρανό για να σε εμποδίσουν; Η πιο ακραία περίπτωση που σου έτυχε;

Στην Ευρώπη ο αποκλεισμός γίνεται μέσω της οικονομικής εκβίασης. Δεν σε προσκαλούν στα φεστιβάλ, μπορεί να μην αγοράσουν τα δικαιώματα ενός βιβλίου, αυτή είναι η πιο συνηθισμένη στρατηγική. Κι για αυτό, κάνω μια άλλη δουλειά που μου επιτρέπει να είμαι ελεύθερη και να μπορώ να επιλέγω τι θα κάνω και με ποιον.

Ούτε εκεί είναι απλό, μην νομίζεις. Πέρυσι είχα δύο μηνύσεις για τη δουλειά μου ως διευθύντρια σχολείου: τέτοιο είναι το κλίμα στην Ιταλία. Αλλά έμαθα ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε, αυτό είναι το πιο σημαντικό. Γιατί αυτό είναι που θέλουν, τον φόβο μας.

9. Έχεις επιμεληθεί και γράψει τα κείμενα στο ZODIAC του Ai Weiwei.
   Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία; Από απόσταση ή μέσω φυσικής συνάντησης;

Ναι, έγραψα αυτό το βιβλίο χάρη στη σχέση που δημιουργήθηκε μεταξύ του Άι Γουέι-γουέι και του Τζιανλούκα. Και οι δύο ακτιβιστές στο διαδίκτυο, γνωρίστηκαν σε αυτό τον χώρο που ήταν κάποτε το Twitter. Μετά, αφού ο Τζανλούκα δεν μιλάει καμία άλλη γλώσσα πέραν των ιταλικών, πήγα μαζί του στη Φλωρεντία και «μυριστηκαμε». Μας ρώτησε: «Τι θέλετε να κάνετε μαζί μου;» Και εγώ του είπα: «Ένα κόμικ». «Ενδιαφέρουσα ιδέα», απάντησε. «Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ». Εμείς νομίζαμε ότι η υπόθεση θα τελείωνε εκεί, αλλά μετά από μερικούς μήνες μας προσκάλεσε στο στούντιό του στο Βερολίνο και από εκεί ξεκίνησαν όλα. Ήταν μια δουλειά που μας ανέθεσε και πλήρωσε εκείνος. Μετά βρήκε και τον Αμερικανό εκδότη. Ήταν μια εξαιρετική εμπειρία, μοναδική του είδουςς, πιστεύω. Και δείχνει τη μεγάλη γενναιοδωρία και την πνευματική του περιέργεια.

10. Η Μικρή Ιερουσαλήμ δεν είναι απλώς ένα graphic novel — μοιάζει με εσωτερικό προσκύνημα.
    Το έγραψες για να καταλάβεις τον κόσμο ή για να καταλάβεις τον εαυτό σου; Και πόσο «αληθινή» είναι αυτή η ιστορία;

Αυτό είναι ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, στο οποίο όλα είναι αληθινά και όλα είναι παραποιημένα. Γεννιέται από μια πρόκληση, μια φορά ο Τζανλούκα μου είπε, «σταμάτα να διηγείσαι στο τραπέζι τις ιστορίες της οικογένειάς σου, κάνε ένα κόμικ». Έτσι, πάλι στην κουζίνα μου, άρχισε να έρχεται ο Άντζελο Μενίλο, ο οποίος δεν είχε πάει ποτέ ούτε στην Ελλάδα, πόσο μάλλον στη Θεσσαλονίκη, και βάλαμε δουλειά. Δεν μπορούσα όμως να βάλω τον εαυτό μου, χρειαζόμουν μια απόσταση. Ήθελα να χρησιμοποιήσω την τεχνική που ο Ζεράρ Ζενέτ αναγνωρίζει στον Προυστ στη γραφή της «Αναζήτησης». Λέει ότι ο Μαρσέλ Προυστ για να γράψει βαθιά, απομακρύνεται. Έτσι χρησιμοποίησα ένα alter ego, τον Ρωμανό, που είναι πραγματικά το όνομα ενός ξαδέρφου μου από τη Βουλγαρία, γιου ενός αδερφού του πατέρα μου, αλλά δεν είναι φιλόλογος (αυτή είμαι εγώ). Εν ολίγοις, είναι μια ιστορία στην οποία όλα είναι πιθανά, γεννιέται από άμεσες εμπειρίες (ακόμα και η μαϊμού Μάρκος είναι αληθινή), αλλά και μυθιστορηματικά διαμορφωμένη. Ο στόχος μου ήταν να διηγηθώ μια ιστορία σε αυτούς που, και είναι η πλειοψηφία των ανθρώπων που γνωρίζω στην Ιταλία, δεν ξέρουν τίποτα για τη σύγχρονη Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, τα ιταλικά είναι η τελευταία γλώσσα στην οποία εκδόθηκε το βιβλίο, ενώ η πρώτη ήταν τα ελληνικά το 2015. Παράξενο, έτσι;

11. Σήμερα όλοι δηλώνουν «αντισυστημικοί».
    Πώς ξεχωρίζει κανείς τον πραγματικό από τον δήθεν, τέλος πάντων;
    
    Το να είσαι αντί-συστημικός είναι η βάση της ποιοτικοκρατίας (ή της ανούσιας γενικότητας) στα ιταλικά qualunquismo. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτού που ο Παζολίνι όριζε ως τη μικροαστική ιδεολογία. Σου επιτρέπει να κρίνεις τα πάντα και να μη χτίσεις τίποτα. Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αντί-συστημικός, ακόμη και ο Τραμπ είναι αντί-συστημικός, αλλά να έχεις μια ιδέα για το μέλλον της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Εκεί μένουν λίγοι. Όταν πρόκειται να μιλήσουμε για το τι και πώς.
    
    

12. Αν συναντούσες τη νεότερη εκδοχή του εαυτού σου, τι θα της έγραφες σε ένα σημείωμα τσέπης; (Μία φράση μόνο.)

Μην σπουδάσεις Κλασική Φιλολογία.

13. Και τέλος:
    Αν λόγοι υπεράνω των… αντισωμάτων σου σε υποχρέωναν σε μια μικρή αυτοεξορία σε ερημονήσι και μπορούσες να πάρεις μόνο ένα βιβλίο και ένα graphic novel, ποια θα ήταν αυτά;

Το L’AMICA GENIALE, όλα εννοείται, και το L’ APPRODO του Shaun Tan, γιατί δεν έχει λόγια και μπορώ έτσι να το διαβασω 100 φορες και να φανταστώ ιστορίες.

14. A! Και η... άλλη μια ερώτηση (κάτι σαν το κερασάκι στην τούρτα): Αν τα κόμικς πάψουν μια μέρα να σώζουν τον κόσμο —πράγμα όχι απίθανο— εσύ τι θα κάνεις; Θα ανοίξεις σχολείο για παιδιά, καταφύγιο για λέξεις ή απλώς ένα φιλικό μπαράκι παλαιοϊρλανδικού τύπου, όπου άνθρωποι πολλοί και διάφοροι θα πίνουν και θα λένε ιστορίες που κανένας εκδότης δεν τόλμησε να εκδώσει;

  Το σχολείο το κάνω κάθε μέρα, θα ήθελα να το κάνω διαφορετικά,       γιατί προφανώς στο δημόσιο σύστημα πρέπει να κάνεις ένα σωρό         υποχωρήσεις. Πιστεύω ότι ο νέος μου χώρος, αν τα κόμικς έπρεπε να    εξαφανιστούν, αν το Φαρενάιτ 451 έπρεπε να γίνει πραγματικότητα, ή   ίσως και πιο πριν, θα έκανα ραδιόφωνο.

Ένα δισέλιδο από την ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ (L' APPRODO) του Shaun Tan.Το πολυαγαπημένο κόμικς της σινιόρας Ηλέκτρας.